Mục đích ban đầu của người dân vùng núi cao trồng tam giác mạch để làm cây lương thực, làm thức ăn cho gia súc. Khi còn non, tam giác mạch có thể làm rau, rồi làm bánh tam giác mạch, hạt có thể nấu cháo, ngâm rượu… Cho nên, cây tam giác mạch gắn bó sâu sắc với người dân miền núi đá Hà Giang.

Tương truyền có hai nàng tiên cùng xuống hạ giới để gieo những hạt giống đầu tiên cho người dân. Nơi hai nàng tiên đi qua đã mọc lên một loại cây với dáng hình nhỏ nhắn, những bông hoa xinh xắn. Cây cũng cho hạt hình tam giác, ăn thử thì vị ngon của nó không thua kém gì lúa và ngô nên người dân đã đưa về và trồng phổ biến.

Cái tên tam giác mạch có lẽ được hình thành từ truyền thuyết trên. Đó là cách gọi dân gian gần gũi, dễ nhớ, gắn với cuộc sống, sinh hoạt, nếp cảm, nếp nghĩ của người dân tộc miền núi.